کتاب طرز فکر ؛ کسل‌کننده‌ترین کتاب مفید دنیا

کتاب طرز فکر یکی از مفیدترین کتاب‌هایی است که امسال خوانده‌ام. اگر چه آن را قبلا شروع و رها کرده بودم، روز قبل از عید نوروز با خودم گفتم که تعطیلات فرصت خوبی است که این کتاب را بخوانم. نویسنده کتاب دکتر کارل دوک، یک چهره تاییدشده در روانشناسی است و کتاب در عین کسل‌کننده‌بودن در بخش‌هایی از آن، حاوی نکاتی است که می‌تواند نگاه ما را به زندگی و رشد توسعه دهد.

در اینجا کمی درباره حرف اصلی کتاب می‌نویسم و پاراگراف‌هایی از کتاب را با هم مرور می‌کنیم.

شفاف‌سازی: از آنجا که من در تیم مارکتینگ نشر نوین هستم، ممکن است بخش‌هایی از این نوشته دارای سوگیری‌های ناخواسته باشد. البته تمام سعی من این است که اینطور نبوده باشد.

حرف اصلی کتاب طرز فکر چیست؟

کتاب طرز فکر یا همان mindset را در دسته کتاب‌های روانشناسی، و گاهی روانشناسی موفقیت دسته‌بندی می‌کنند. 

نویسنده کتاب، کارل دوک Carol Dweck است که حالا به میانه دهه هشتم زندگی خود نزدیک می‌شود. او که سابقه تدریس در دانشگاه‌های کلمبیا و هاروارد را داشته و استاد روانشناسی دانشگاه استنفورد است، در تحقیقات خود به نتیجه می‌رسد که انسان‌ها عموما با دو عینک متفاوت می‌توانند زندگی کنند. دو نحوه کاملا متفاوت فکر کردن، که بر روی بخش قابل توجهی از فرآیند زندگی و نتیجه آن، تاثیر مستقیم می‌گذارد.

بیایید ساده کنیم؛ حرف اصلی کتاب طرز فکر این است:

تحقیقات نشان می‌دهد که ما انسان‌ها دو نوع می‌توانیم به دنیا نگاه کنیم. گروهی فکر می‌کنند ویژگی‌های مهم شخصیت و باور و نگرش، ثابت‌اند. هوش مقدار مشخص و ثابتی است و تعیین‌کننده عمده موفقیت‌ها و شکست‌های هر فرد، همین ویژگی‌ها است. دوک این طرز فکر را Fixed mindset یا طرز فکر ثابت می‌داند.

در مقابل، گروهی هستند که باور دارند ویژگی‌های انسان، توانایی‌ها و البته هوش، مقدار ثابتی نیستند. آنها می‌توانند بیشتر شوند و ما را به سمت یک زندگی متفاوت هدایت کنند. دوک این عینک شماره دو را Growth mindset یا طرز فکر رشد نام‌گذاری می‌کند.

و البته پیام مهم کتاب، این است که می‌توانیم با آموزش و تمرین، طرز فکر خود را تغییر دهیم.

آیا حرف کارل دوک جدی یا مهم است؟

این نکته که طرز فکر ما زندگی ما را می‌سازد، حرف چندان عجیبی نیست. بسیاری از کتاب‌های زردِ بازاری که به نام تفکر مثبت و قانون جذب عرضه می‌شوند و می‌گویند زندگی تو همانی است که می‌اندیشی، حدودا همین حرف را مطرح کرده‌اند. حرف‌هایی که می‌دانیم اگرچه ممکن است مثل قطار شهربازی مفرح باشند، ما را به جایی نمی‌رسانند.

اما ارزش اصلی کار کارل دوک، تحقیقات عملی این دانشمند است. در بخشی از فصل اول این کتاب به این نکته اشاره و تاکید شده است:

” … [در طرز فکر ثابت،] ریسک و تلاش دو موردی هستند که می‌توانند بی‌کفایتی شما را آشکار کنند و نشان دهند که در حد آن کار نبوده‌اید … [البته این نکته جدید نیست،] مسئله‌ای که جدید است این است که تفکرات افراد در مورد تلاش و ریسک، از طرز فکر بنیادی‌تر آن‌ها نشات می‌گیرد. البته منظور فقط این نیست که برخی افراد به‌طور اتفاقی، ارزش به چالش کشیدن خود و اهمیت تلاش را درک کنند. بلکه تحقیقات ما نشان داده است که این امر به‌طور مستقیم از طرز فکر رشد ناشی می‌شود…”

ممکن است فکر کنید که آیا حرف دوک این است که یک باور یا مدل نگاه کردن به دنیا، می‌تواند عشق به چالش، اعتقاد به تلاش، مقاومت در برابر موانع و موفقیت بیشتر را به دنبال داشته باشد؟

هرچند عجیب، اما پاسخ مثبت است.

کتاب با حدود ۳۲۰ صفحه، نسبتا مفصل است، گاهی مثال‌ها بیش از حد طولانی می‌شوند یا تکرار، ملالت‌بار جلوه می‌کند. شاید هم بخش‌هایی از کتاب منطبق بر دغدغه‌های شما نباشند (طرز فکر در ورزش، روابط یا تربیت فرزندان) و اگرچه در بخش‌هایی از کتاب، ادامه دادن مطالعه برایم طاقت‌فرسا به نظر می‌رسید، همچنان نکات مفید کتاب را ارزشمند می‌دانم.

طرز فکر داستان‌هایی دارد که بعد از خواندن‌شان ممکن است اشک در چشمان‌تان جمع شود و با خودتان بگویید: این دقیقا خودم هستم. یا حسرت بخورید که چرا زودتر این را نمی‌دانستم؟ همان بخش‌هایی که ادامه خواندن این کتاب را هموار می‌کنند.

در روزهای بعد باز هم درباره این کتاب خواهم نوشت، با این امید که ترغیب شوید و آن را بخوانید.

توصیف من از کتاب طرز فکر، مفیدترین کتاب کسل‌کننده جهان است. انقدر مفید که می‌ارزد با حوصله تلاش کنیم و به دنبال رگه‌های طلا و الهام‌، در میان انبوه کلمات کتاب باشیم.

در انتها، پاراگرافی که در نگاه من جذاب‌ترین قسمت فصل اول است را برایتان می‌نویسم:

چرا هنگامی که می‌توانید بهتر شوید زمان‌تان را برای اثبات عالی بودن تلف می‌کنید؟
چرا به‌جای غلبه بر نقاط ضعف خود، آن‌ها را پنهان می‌کنید؟
چرا به‌جای اینکه در جست‌وجوی دوست یا همسری باشید که فقط عزت نفس شما را تقویت می‌کند، به دنبال فردی نیستید تا شما را به چالش کشیده و موجب رشدتان شود؟…
داشتن شور و شوق برای رشد و پایبند ماندن به آن، حتی هنگامی‌که اوضاع به خوبی پیش نمی‌رود، مشخصه طرز فکر رشد است…

‌ ‌

پی‌نوشت‌ها:

۱- کتاب mindset در سال‌های اخیر یکبار به روزرسانی شده، که نسخه فارسی طرز فکر هم ویراست مجدد و شامل این به‌روزرسانی است (برای مطالعه رایگان ۷۰ صفحه از کتاب و خرید آن می‌توانید اینجا کلیک کنید).

۲- سایت متمم دو مطلب درباره کارل دوک و کتاب طرز فکر دارد. در اینجا از هر مطلب یک بخش کوچک را می‌آورم که اگر دوست داشتید در خود سایت متمم محتوای کامل را بخوانید:

• در مطلب اول کارل دوک معرفی می‌شود. در بخشی از این نوشته آمده: با وجودی که این کتاب، بسیار موفق و پرفروش بوده و بسیار معتبر و قابل اتکا نیز هست، اما دوک را باید بیش از نویسنده به عنوان یک محقق بشناسیم و به خاطر بسپاریم (اینجا).
• متمم مطلب مستقل و مفصلی هم درباره کتاب طرز فکر دارد که درباره معرفی این کتاب و نقد آن است. در بخشی از این مطلب و ذیل یکی از نقدهای کتاب آمده: اگر فصل‌های بعدی کتاب دوک را به عنوان یک کتاب خودیاری بخوانید، قطعاً لذت می‌برید و احتمالاً مفید هم خواهد بود. چون واقعاً نکات جذاب و جالبی مطرح کرده و ایده‌های جالبی را بیان کرده است. اما نباید فراموش کنید که بین آن‌چه در فصل‌های اول به عنوان یک تحقیق علمی گفته می‌شود و آن‌چه به عنوان داستان‌ها و خاطرات و تراوشات ذهنی دوک در فصل‌های بعد می‌خوانیم، رابطه‌ای علمی وجود ندارد.” (اینجا).