چرا دیگر از مایکروویو نمی‌ترسم! (حاشیه نویسی درس «فرایند تعمیم» در متمم)

(نوشته شده در ۱5 اسفند ۹۵)

.

پیش‌نوشت. درباره حاشیه نویسی برای دروس متمم، اینجا توضیح داده‌ام.

اصل نوشته:

یکی از بزرگترین ترس‌هایی که به عنوان یک فروشنده لوازم خانگی در بسیاری از مردم دیده‎‌ام، ترس از مایکروویو بوده.

احساس می‌کنم دلیل ترس هم، بیشتر از اینکه منطقی باشد، چیزی از جنس «ترس از تاریکی» است: چون نمی‌دانیم در تاریکی چیست، می‌ترسیم به جایی که تاریک است برویم. اما لزوما آنجا، جای خطرناکی نیست.

راستش را بخواهید، از مدت‌ها قبل هم همین نکته را به عنوان یکی از استدلال‌هایم برای مردم می‌گفتم – اما برای استفاده در خانه‌ی خودمان، می‌ترسیدم! (مثل حکایت ملا که در مسجد گفت قسمتی از فرش که نجس شده را باید برید و به خانه آمد و دید زنش فرش را – بدلیل خرابکاری بچه همسایه! – بریده…  به زنش گفت: من آن را برای مردم گفتم. نه برای خودمان!)

تاثیر رسانه (و بویژه تلویزیون) بر ذهنیت هم قابل انکار نیست (قبلا تلویزیون می‌دیدم. مدتی است توبه کرده‌ام).

وقتی اخبار نگاه می‌کنم و می‌بینم در فلان کشور، خانمی در ساندویچی آشپز بوده و کبدش به مرور زمان پخته، نا خودآگاه با خود قرار می‌گذارم که هرگز طرف این دستگاه خطرناک و کبد پز نروم!

یا وقتی می‌شنوم که کارشناسی می‌گوید “«بهتر است» از ماکروویو استفاده نکنید..” …

خلاصه اینکه سوال زیر، تا مدت‌ها در ذهن من بود و امروز فکر می‌کنم تا حد خوبی برایش پاسخی موجه – لااقل برای خودم – پیدا کرده‌ام.

“آیا مایکروویو خطرناک است؟”

اگر بخواهم از روند پیدا کردن پاسخِ سوال بگویم، از زمان دانشگاه شروع می‌کنم.

در دانشگاه و با توجه به اینکه رشته‌ام الکترونیک بود، سه بار شد که سر کلاس حرف از مایکروویو به میان آمد (البته دو بارش را خودم پرسیدم!).

اولین بار، سر کلاس فیزیک بود.

استادی داشتیم که برای خودش جلادی بود! (اصلا اسمش را هم می‌گذارم آقای جلادی!). از بروزات خصایل خوب آقای جلادی همین بس که وقتی بیشتر سوال‌ها را در امتحان درست نوشته بود و نمره‌ام یازده‌ شده بود، یک درصد هم جرات نداشتم به اعتراض فکر کنم. بگذریم!

یکبار سر کلاس و در تشریح امواج یا بار الکتریکی (یا یک مفهوم مشابه) بود که «آقای جلادی» گفت:

” بچه‌ها! مثلا در مایکروویو. غذا را در معرض امواج قرار می‌دهد. مولکول‌های آب موجود در غذا به جنب و جوش می‌افتند و این جنبش ذرات، حرارت تولید می‌کند و غذا می‌پزد.. اما چرا غذا می‌پزد و ما که در بیرون هستیم نمی‌پزیم؟.. به خاطر اینکه بدنه‌ی مایکروویو عایق است و دیواره‌های آهنی آن جلوی امواج را می‌گیرد..”

بعد هم ادامه داد که:

“اگر این دفعه به خانه رفتید، امتحان کنید. گوشی موبایلتان را داخل مایکروویو بگذارید و درب را ببندید. خواهید دید که چون امواج نمی‌توانند از دیواره‌ی مایکروویو بگذرند، آنتن گوشی خواهد رفت. در نتیجه تلفن از دسترس خارج شده و دیگر زنگ نمی‌خورد..”

بماند که بعدا گوشی را در تمام مایکروویوهای فروشگاه تست کردم و در تمام آنها، گوشی زنگ خورد! (انتظار ندارید که بروم و این مورد را به آقای جلادی بگویم؟).

در ترم‌های بعد، این «داستان مایکروویو و ضررهای ناشی از آن» را از دو نفر از اساتیدی که مخابرات را بهتر می‌فهمیدند پرسیدم،

یکی شان گفت:

“اتفاقا ما در تهران و زمان دانشجویی، برای مرکزی (خاطرم نیست نام مرکز را چه گفت) آزمایشی انجام دادیم و طی آن، تعداد زیادی مایکروویو از بازار و با برندهای مختلف خریدیم و آنها را از لحاظ «میزانِ نشتی امواج مایکروویو» مورد آزمایش قرار دادیم.

نتیجه جالب بود. حتی مایکروویو هایی با برند های گمنام هم میزان نشتی بسیار کمتری از حد مجاز داشتند – و به عبارتی ایمن بودند…”

اما دومی – همان آقای خوشرفتار – که شوخ‌طبع‌تر بود، گفت:

“ببین. لامپ کم مصرف رو میخان تو اروپا ممنوع کنن. میگن ضرر داره. ولی من تاحالا نشنیدم یک جای درست و حسابی بگن مایکروویو ضرر داره.. در ثانی، شرایط هم با شرایط فرق داره. الان پراید خودمون رو ببین! چقدر برای سلامتی مضره؟.. به نظرم اگر مایکروویو تو اروپا هم ضرر داشته باشه، تو کشوری که پراید داره تو تیراژ گسترده تولید میشه، استفاده از مایکروویو برای سلامتی مفید هم هست!..”

اگر بخواهم جمع بندی دو استادم را بگویم – که هر دو در رشته مخابرات و طبیعتا شناخت امواج توانمند بودند -، نظر آنها این بود که مایکروویو ضرری برای سلامتی ندارد.

من هم بعد از آن استدلال‌ها و کمی تحقیق، تا حدود خوبی قانع شده بودم و ترسم از مایکروویو ریخته بود.

حالا که به قبل نگاه می‌کنم، میبینم لذت استفاده از چه دستگاه خوبی را به خاطر یک ترس بیهوده از دست داده بودم – و به قول متمم، این تعمیم بیش از حد، تا چه اندازه جهان را برایم تنگ‌تر کرده بوده.

پی‌نوشت1. اگر استدلال‌های شخصی بالا راضی‌تان نکرده، اداره‌ی غذا و دارو امریکا (FDA) هم در اینجا مطلبی را نوشته که خلاصه‌اش این می‌شود که اگر مایکروویو از لحاظ ظاهری سالم باشد (معیوب و غور نباشد)، موقع باز کردن درب، برنامه‌اش را قطع کند و مصرف‌کننده هم در استفاده از آن دستورالعمل‌های دفترچه‌ی راهنمای آن را رعایت کند (مثلا اینکه ظرف فلزی داخل آن نگذارد یا به آب و مایعات بیش از حد حرارت ندهد)، استفاده از مایکروویو بی‌خطر خواهد بود.

پی‌نوشت2. چند روز پیش که به واسطه‌ی دروس مدل ذهنی، درس «فرایند تعمیم: آنچه به ما قدرت می‌دهد، نقطه‌ی ضعفمان هم خواهد شد» را مرور می‌کردم، یاد همین مثال مایکروویو و ترس از آن افتادم و آنرا به عنوان تمرین این درس نوشتم.