حال خوب : یک برنامه‌ی مفید، از تلویزیون!
(نوشته شده در ۲8 دی ۹۵)
.
امشب بعد از شام و وقتی خانواده داشتند تلویزیون می‌دیدند، اتفاقی صحبتی شنیدم که شبیه سناریوهای تحلیل رفتار متقابل بود. گوینده داشت رفتار شخصی را تحلیل می‌کرد که در هنگام رانندگی، فرد دیگری به حق تقدم وی احترام نگذاشته…
کمی که دقت کردم دیدم از کلمات روانشناسی هم استفاده می‌کنند: رفتار مناسب با موقعیت. باید ها و نباید ها در رفتار. خطای شناختی…
روی میز برنامه هم با فونت بزرگ نوشته بودند: «حال خوب»!
با دیدن این نشانه‌ها، حالا دیگر برگشته بودم (معمولا پشت به تلویزیون می‌نشینم!) و داشتم با دقت برنامه را نگاه می‌کردم.
درباره خطاهای شناختی بود.
خانم دکتر میگفتند: خطای شناختی وقتی رخ می‌دهد که ما برای اتفاق یا رخدادی در زندگی، بیشتر یا کمتر از حد مناسب واکنش نشان می‌دهیم. و این خطای شناختی می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد…
(متمم در یک تعریف متفاوت، می‌گوید هر جا مغز ما میان‌بر می‌زند، از قواعد و مکانیزم‌هایی استفاده می‌کند که همان خطاهای شناختی هستند).
خطاهای شناختی معروفی وجود دارند که همه‌ی ما کمابیش از آنها استفاده می‌کنیم. (لینک به متمم: خطاهای شناختی چه هستند؟ فهرست خطاهای شناختی و انواع آنها)
برنامه‌ی امشبِ حال خوب مربوط به خطای «فاجعه سازی» بود. این جملات برای شما آشنا نیستند:
دیگه بدبخت شدیم… (قیمت دلار افت کمی داشته)
با این کاری که تو کردی دیگه نمیشه این رابطه رو ادامه داد… (یکی از طرفین فکر می‌کند که دیگری یک اشتباه انجام داده)
کارم تمومه. از حالا باید به فکر یک کار جدید باشم… (کارمند یک اشتباه انجام داده و باعث ضرر شده)
و مثال‌هایی از این دست.
شما را نمی‌دانم، اما من در این خطا تا حدود خوبی متخصص هستم! گاهی در مواجهه با مشکل یا مسئله‌ای، با خودم میگویم: دیگه نمیشه کاری کرد… دیگه فقط خود خدا می‌تونه درستش کنه! … هر چند در بیشتر موارد، بعد از چند دقیقه به زندگی عادی برگشته و دنبال راه حل می‌گردم!
در برنامه‌ی امشب حال خوب، این راه‌حل ها برای جلوگیری از «خطای ذهنی فاجعه سازی» پیشنهاد شد:
1- از خودمان درباره مسئله یا مشکل سوال بپرسیم: بدلیل اینکه ما در فاجعه سازی معمولا ابعاد مسئله را بسیار بزرگتر از مقدار حقیقی در نظر می‌گیریم، پرسیدن سوال حول مسئله می‌تواند با شفاف‌تر کردن مسئله، به واقعی تر شدن ابعاد مسئله کمک کند. سوالاتی مثل:
- آیا مسئله‌ی مشابهی برای شخص دیگری پیش آمده؟ او چگونه مسئله‌اش را حل کرده؟
- چقدر برای حل مسئله وقت دارم؟ آیا باید سریع اقدام کنم؟ چقدر فرصت دارم؟
- مسئله از دید سایر طرف‌های درگیر در مسئله چطور است؟ آیا آنها هم آنرا فاجعه می‌بینند؟ چه کسی ممکن است آن را فاجعه نبیند و چرا؟
- حالا چه می‌شود کرد؟
2- سعی کنیم از دید بالاتری به موضوع نگاه کنیم. با تصویر سازی ذهنی، از درون گود بیرون بیاییم و از بیرون (و از دید یک شخص بیطرف) به مسئله نگاه کنیم. حالا مسئله چگونه است؟ دقیقا مسئله چیست و چه راه حل هایی به ذهن می‌رسد؟
خلاصه همانطور که بالا گفتم، بعد از مدت‌ها یک برنامه از تلویزیون دیدم. شاید اگر فرصت و حوصله ای بود قسمت‌های بعدی این برنامه را هم دنبال کنم. طوری که در صفحه اینستاگرامشان نوشته‌اند، گویا این برنامه روزهای فرد، ساعت ٢١ از شبكه سلامت پخش می‌گردد ( این قسمت حدود یک ساعت – یا شاید هم کمتر – بود و تکرار آن، فردا چهارشنبه ساعت 14 هست).
*لینک‌ها:
